Het Centrum voor Verslavingsonderzoek heeft onderzoek gedaan naar terugval bij gokverslaving en zich daarbij gericht op de wijze hoe daar binnen de AGOG mee wordt omgegaan. Een terugval bij gokverslaving kan een incidentele misstap zijn, waarbij er niet direct sprake hoeft te zijn van volledig verlies van controle. Het kan echter ook een begin zijn van het structureel terugvallen in de gokverslaving. Er is voor het onderzoek uitgegaan van terugval als er na een periode van abstinentie een terugkeer is van het verslavingsgedrag. Het aantal keer dat gokverslaafden (AGOG) een terugval hebben gehad, verschilt. Bij de ene persoon is er een structurele terugval en bij de ander is het eenmalig voorgekomen.
Hoe vaak komt er bij AGOG-deelnemers een terugval voor?
De meeste deelnemers bij AGOG (80%) heeft zelf al eens geprobeerd te stoppen met gokken. Hieruit blijkt dat terugval bij gokverslaving regelmatig voorkomt. Na deelname bij AGOG heeft 35% een keer te maken gehad met een terugval. Het betreft hier een gemiddeld percentage, want het verschilt per groep.
Wat betekent een terugval bij gokverslaving?
Een terugval bij gokverslaving is niet alleen maar negatief, maar sterkt mogelijk de wil om echt te stoppen met gokken. Een terugval heeft bijvoorbeeld als functie om meer inzicht te krijgen in triggers en risicofactoren. Het komt vaak voor dat gokverslaafden aangeven dat zij geleerd hebben van een terugval. In enkele situaties is daarbij gemeld dat de terugval tot een positief effect heeft geleid. Het is echter zo dat een positief effect in ieder geval uitblijft als een terugval zich herhaalt. Dat een terugval ontstaat, komt mogelijk onder meer doordat de alertheid op triggers minder wordt. Overigens kan het risico op een terugval toenemen als alles in de groep op rolletjes lijkt te verlopen. Wat dat betreft heeft een terugval wellicht juist een positief effect op individueel niveau en op groepsniveau.
Welke factoren hebben invloed op een terugval?
De deelnemers van AGOG-bijeenkomsten hebben laten weten dat er meerdere factoren zijn die invloed hebben op een terugval. Het eerste terugvalmoment doet zich al na een drietal maanden deelname aan de groep voor. Dit geldt eveneens na een periode van zes maanden en na een jaar. Deelnemers die een jaar niet hebben gegokt, bereiken wat dat betreft een mijlpaal. Ook dit kan echter een risico vormen, waarbij mogelijk de alertheid vermindert. Doorgaans verlaten deelnemers de groep na een jaar gokvrij te zijn geweest. Het is echter belangrijk dat de alertheid de rest van het leven aanwezig is.
Problemen die aan gokken gerelateerd zijn
Een andere factor die mogelijk invloed heeft op een terugval bestaat uit problemen die gerelateerd zijn aan het gokken. Denk daarbij onder meer aan relatieproblemen die veelal door het gokken zijn ontstaan, maar ook aan problemen op het werk of studie. Het is mogelijk dat een terugval bij gokverslaving ontstaat door voor de problemen te vluchten en te gaan gokken. Het gokken wordt dan gezien als manier om alles te vergeten. Aan de andere kant kunnen financiële problemen wel voorkomen dat een gokverslaafde weer gaat gokken. Dit omdat er geen geld voor is, zodat een terugval daarmee voorkomen wordt.
Verbetering van problemen die door gokken zijn ontstaan
Niet alleen aan gokken gerelateerde problemen zijn een trigger voor een terugval, maar juist ook een verbetering van deze problemen. Een relatie waarin alles opeens goed gaat of problemen met het werk die zich oplossen, verminderen mogelijk de alertheid. Bij het verslappen van de aandacht kan het zijn dat de gokverslaafde terugvalt in het patroon.
Nieuwe levensstijl
Bij het stoppen met gokken, is er een zee van tijd over. Dit betekent dat er een andere levensstijl ontstaat bij het stoppen met gokken. Er moet bijvoorbeeld een andere invulling worden gegeven aan de tijd die over is. Het is gemakkelijk om het stoppen met gokken vol te houden als er een zinvolle invulling gevonden wordt. Als er geen werk, studie, hobby is, kan het lastig worden net als dit het geval is bij het ontbreken van sociale relaties. Overigens blijkt uit het onderzoek wel dat deelnemers die fulltime werk hebben vaker met een terugval te maken hebben dan anderen. Dit is wellicht mede ingegeven door de financiële situatie, die bij een fulltime baan beter is dan bij het ontbreken van werk.
Ernst en soort problematiek
Er is nog een factor die invloed heeft op een mogelijke terugval. De ernst en het soort problematiek is belangrijk. Bij meervoudige problemen van financiële aard en relatieproblemen is de kans op een terugval groter. Bij onderliggende problematiek, zoals trauma’s of misbruik in het verleden, lijkt het belangrijk te zijn daar eerst mee aan de slag te gaan om een terugval bij gokverslaving te voorkomen. Verder laat het onderzoek zien dat deelnemers met ook hulp van buiten AGOG minder vaak het risico lopen een terugval te krijgen.
Overige valkuilen terugval bij gokverslaving
Er zijn onder deelnemers bij AGOG nog andere valkuilen van toepassing die mogelijk voor een terugval bij gokverslaving zorgen. Het gaat bijvoorbeeld om gespreksleiders die zich teveel vereenzelvigen met de hulpverlenersrol. De eigen problemen dan naar de achtergrond en een mogelijke terugval ligt op de loer. Ook bestaat de mogelijkheid dat een gespreksleider automatismen in het uitdragen van de AGOG-methode ontwikkelt net als in de opstelling naar deelnemers. Er bestaat dan een kans dat er een eenkennige benadering volgt, waardoor bepaalde problemen geen of onvoldoende aandacht krijgen. Overigens speelt de positie van groepsdeelnemers eveneens een rol. Indien een deelnemer zich niet veilig in de groep voelt, kan dit tot een terugval leiden als er zich triggers voordoen. Daarnaast komt het voor dat deelnemers in een te grote mate op de AGOG-groep leunen. Door de groepsbijeenkomsten is er dan sprake van controle, maar deze verdwijnt na het verlaten van de AGOG-groep.
Terugval kenbaar maken
Niemand hoeft zich te schamen als er zich een terugval bij gokverslaving voordoet. Toch kunnen deelnemers zich daar wel voor schamen en is er sprake van terughoudendheid om het kenbaar te maken. Deelnemers met een terugval merken echter dat het als een opluchting voelt indien aan de groep verteld is dat er sprake is van een terugval. Het is bovendien een overwinning als je in de groep vertelt dat er een terugval is, want dat vergt toch wel wat moed. Bovendien is er de gedachte dat juist door te vertellen over een terugval er nog meer wil is om voor altijd te stoppen met gokken.
Emoties bij een terugval
Het is heel logisch dat een terugval bij gokverslaving met emoties gepaard gaat. Het gedrag erna is echter van groot belang. De terugval wordt in elk geval als minder belangrijk gezien dan het erover vertellen. Eerlijkheid en openheid spelen hierin een rol. Duidelijk is wel dat deelnemers die regelmatig terugvallen en terugkeren naar AGOG-bijeenkomsten minder compassie mogen verwachten. Dit komt onder meer omdat de gedachte bestaat dat dergelijke personen mogelijk een negatieve invloed hebben op de groep. Het kost niet alleen gesprekstijd, maar er gaat van deze deelnemers ook niet echt een motiverende werking uit.
Twee methoden om met terugval om te gaan
Er zijn twee methoden bij AGOG om met een terugval te dealen. De ene methode richt zich op de harde confrontatie en de tweede methode op medeleven en begrip tonen. Beide methoden kunnen elkaar afwisselen of opvolgen. Bij een harde confrontatie bestaat de kans dat andere deelnemers zich terughoudend gaan opstellen of misschien wel niet meer terugkeren. Een harde confrontatie heeft mogelijk wel als voordeel dat de kans op terugval kleiner wordt. De zachtere aanpak heeft ook een voordeel, omdat deelnemers geen angst hebben om over een terugval te praten. Een nadeel is echter dat een terugval door de groep als minder ernstig gezien gaat worden. Het onderzoek wijst aan de hand van ervaringen uit dat de zachtere methode het meest effectief is. Het kan wel zo zijn dat bij herhaalde terugvallen de betreffende persoon meer gebaat is bij een harde aanpak.
Omgaan met terugval bij OG-er
Het is voor de omgeving van de gokverslaafden en OG-deelnemers vaak lastiger om met een terugval om te gaan. De gokverslaafde zelf is doorgaans opgelucht over de terugval te vertellen en als AG-er weer door te gaan met het bezoeken van bijeenkomsten. De consequenties die met een gokverslaving gepaard gaan, zijn echter maar al te goed bekend bij de OG-er. Er is net een proces op gang gezet, waarin alles wordt verwerkt en een terugval heeft daar invloed op. Een terugval roept in dat geval vaak een emotionele reactie op terwijl de rationele benadering juist van belang blijft. Het kan ertoe leiden dat een OG-er die zichzelf steeds sterker voelt staan besluit om afscheid te nemen van de AG-er. Een definitieve breuk behoort dan tot de mogelijkheden.
Samenvatting
Een terugval is niet altijd negatief en ook niet altijd positief. Er ontstaat een positief effect omdat de alertheid weer terugkomt. Een negatief effect is teleurstelling en schaamte en in verdere zin dat een terugval de gokverslaving weer tot leven brengt. De wijze waarop met een terugval wordt omgegaan, kan zowel van positieve als negatieve aard zijn. Het is voor iedere terugval bij gokverslaving wel van doorslaggevend belang dat er tijdens een AGOG-bijeenkomst over wordt gesproken. Een gespreksleider heeft de mogelijkheid om daarin te ondersteunen door motiverend en stimulerend te zijn. Terugval bij gokverslaving is te zien als een onderdeel van het proces. De laatste terugval is daarbij vaak de motivatie om definitief met gokken te stoppen. De aanpak van AGOG richt zich bij een terugval dan ook op het mogelijke succes om te slagen en niet op het falen.
Handige links voor verantwoord spelen:
